İzmir Büyükşehir Belediyesinin denizcilik şirketi olan İzdeniz A.Ş’nin denizcilik tarihi arşivcisi ve
denizcilik tutkunu Ali Bozoğlu’nun arşivindeki fotoğraflar ile tarihi Bergama vapurunda 24 Ocak-24
Mart tarihleri arasında açtığı “Atatürk ve Cumhuriyet Gemileri” sergisini gezdik. Bu değerli sergide
dikkatimizi cezbeden en ilginç nokta olan gemilerin isimlerini ve buı isimlerin anlamlarını sizler için
derledik.
Konak vapur iskelesine aborda olan gemiye adımımızı attığımızda bizi 2 adet bilgilendirme
panosu ve Bergama vapurunun üretim,yenilemelerine dair 3 adet pirinç levha karşılamakta.
Hemen plaketlerin solundaki merdiven ile vapurumuzun üst güverte kapalı mahaline çıkıyor ve
gezmeye başlıyoruz.
Sergimiz Atatürk döneminde alınan sivil gemiler/vapurlar ve Donanma gemileri olarak ikiye
ayrılıyor.
Özellikle sivil gemilerimize verilen adlar ile cumhuriyetimizin ilk döneminde Büyük Atamızın
önderliğinde yurtta nasıl bir ulusalcılık ve denizcilik hareketi başladığını,bunun nasıl iç içe geçerek
muhteşem bir sentez oluşturduğunu görebiliyoruz.
Dikkatimi çeken isimleri sizlerle paylaşıp açıklayacağım.
Etrüsk Vapuru:
Güneş dil teorisi ve ulusumuzun kökenine dair merakı ve çalışmaları ile bilinen,bu çalışmaları
sonucu Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu’nu kuran Atamızın döneminde alınan bu vapurun
isimlendirilmesi oldukça ilginç ”ETRÜSK”.Etrüskler bugünkü Romanın ve İtalya’nın kuzey
kesimlerinde yaşayan büyük roma imparatorluğunun kurucusu sayılan asya kökenli bir
topluluktur.Bu topluluğun bizi ilgilendiren tarafı ise 20.yy’ın ikinci yarısından sonra yaratılış
mitlerindeki,dildeki ve kültürdeki benzerlikler dolayısıyla Asya steplerinden göçmüş bu topluluğun
Türk olduğu teorisi.Daha bu teori akademisyenler ve araştırmacılar tarafından ortaya atılmadan
yıllar önce Halaskargazi Mustafa Kemal Atatürk kişisel notlarında bu ulusla ve Türklükle olan ilişkisi
ile ilgilenmiş,isimlerinin kaynağının Orhun Kitabelerinde ve eski Çin kaynaklarında adımız olan
“TÜRÜK” sözcüğü olduğunu,ırkımızın bu eski isminin nasıl çeşitli boylarda ve değişime uğradıysa bu
topluluktada bariz bir şekilde değişimle bu hale geldiğine dair birçok teori geliştirmiştir.Bu konuyla
bir dönem çok yakından ilgilenmiş,birçok kaynak taramış ve Türk tarihi kongrelerinde bu fikirlerini
dile getirmiştir
Bandırma (Ülgen) Vapuru:
Burda ise Milli Mücadelimizin başlangıcı olan Bandırma vapurunu görmekteyiz.Maalesef günümüze
kadar koruyamadığımız büyük değerimiz Bandırma vapurumuz ise uzun yıllar aynı isimle hizmet
ettikten sonra “ÜLGEN” ismini almıştır.Türk mitolojisinde iyilik tanrısı ve bizim koruyucumuz olarak
bahsedilen bu isim daha günümüzde bile halkımızın çoğu tarafından bilinmez iken o dönemler bu
önemli vapurumuza isim olarak verilmiştir.Ayrıca mitolojik metinlerde Türk Milleti her dara
düştüğünde yardım eli uzatan Ülgenin isminin vatanımızın en dara düştüğü zamanda bir yardım eli
olarak Anadoluya halkına kavuşmaya giden Atamız ve silah arkadaşlarının hırçın Karadenizde bu
yolculuğa başladığı vapura verilmeside ayrı bir anlamlıdır.
TRAK VAPURU:
Burda ise uzun yıllar Marmara’da çelitli destinasyonlarda hizmet vermiş bir emektarı TRAKI
görüyoruz.”TRAK” ismi millat önce zamanlarda bugünkü doğu,batı ve kuzey Trakya bölgelerinde
yaşayıp bu bölgelere isimlerini vermiş veya bu bölgeden isimlerini almış kadim bir kavimdir.Ulu
Atamızın yurudumuz topraklarında yaşamış her kadim kavmin devamı ve mirasçısı olduğumuzu ilan
eden tarihsel bakış açısı ile karşılaşitırıldığında bu düşüncelerin halkta ve yeni denizcilerde karşılık
bulabilmesi için böyle bir isimlendirme yapılmış.
TIRHAN VAPURU:
Burda ise ismi “TIRHAN” olan bir vapurumuz bulunuyor.Tahminimce günümüzde de yaygın
bir soyad olarak kullanılan eski Türkçede “Soylu” anlamına gelen “TURHAN” sözcüğünden türetilmiş.
Ülev Vapuru:
Eski Türkçede adalet anlamına gelir.Eski İstanbulluların aklında yer etmiş biraz küçük bir vapurumuz.
Kocaeli vapuru elverişsiz iskelelere karşı oldukça ilginç bir yolcu ve yük indirme-bindirme yöntemine
sahipti.
Kadeş Vapuru:
Hitit uygarlığı Höyük kazılarıyla beraber Atatürk’ün oldukça ilgisini cezbetmiş,kendisi bu halka
“ETİLER” demiş,İstanbul’un şuan çok gözde bir muhitine ismi verilmiş ve Üniversite logosu olarak
devlet logoları kullanılmış.Anadolunun tam bağrında büyüyüp gelişen ve Asya’dan Kafkasya üzerinden
Hattuşa ve Angora bölgesine geldiği tahmin edilen,Mustafa Kemal Atatürk’ün Türki bir kavim olarak
düşündüğü sahiplendiği Hititlerin eski Mısır ile yaptığı tarihin ilk yazılı antlaşması olan Kadeş
antlaşmasından ismini alan “KADEŞ” vapuru.
Tinaztepe Muhribi:
Dünyada,gerçekleştirdiği devrimler ve muharebe başarımları ile tarifi zor bir üne kavuşmuş Mustafa
Kemal Atatürk’ü görmeye gelen Kral Edward ile beraber İngiliz donanması mensubu bir grup refakat
gemiside doğal olarak İstanbul limanına ziyarette bulunmuş olur.Kral Edward ve Atatürk,Ertuğrul
yatında iken kral Cumhuriyet donanmasınında dostluk ve işbirliğin gelişmesi aynı zamanda faşist
İtalyaya mesaj verilmesi amacıyla İngiliz Akdeniz Filosu’nun ana üssü Maltayı ziyaret etmesini
ister.Cumhuriyet Donanmasının ilk dış görevi ve ziyareti olan bu görevde limana giren Tinaztepe
Muhribi görülmekte.
Bu yazımızda incelediğimiz gemiler ve isimlerinden iki şey anlamaktayız;
1-Ulu Atamızın 10.yıl nutkunda bahsettiği “ Türklüğün unutulmuş büyük medenî vasfı ve büyük
medenî kabiliyeti, bundan sonraki inkişafı ile, âtinin yüksek medeniyet ufkunda yeni bir güneş
gibi doğacaktır.” Sözlerine en içten duyguları ile inandığı bunun için her anlamda çabaladığı
ve Cumhuriyetinin yegane nigahbanlarından sivil/askeri bahriyelilerininde bu ülküye Atası gibi
canı gönülden inandığı görmektesiniz.Bu isimlendirmelerin psikolojik,politik ve manevi
anlamları sabahlara kadar konuşulabilir ama bu konuşmaların sonunda sadece Ulu Atamızın
dehasına çıkar bütün yollar.
2-“Denizciliği Türk’ün büyük ulusal ülküsü olarak düşünmeli ve onu az zamanda
başarmalıyız.” Ülküsü ile hareket eden ve birçok muhalif ses olmasına rağmen
kendi karasularımızda bile denizciliği Fransız ve İngilizlerin yaptığı bir ortamda
kısıtlı imkan ile Sivil ve Askeri filomuz bize yetecek konuma
getirilmiştir.
Gelecek Bizim,,Ülkemizin,Mavi Vatanımızın.
