Kıta sahanlığı ve Münhasır Ekonomik Bölge (MEB), deniz hukuku kapsamında kıyı devletlerinin deniz üzerindeki haklarını belirleyen iki önemli kavramdır. Bu makalede, kıta sahanlığı ve MEB’in tanımlarını, hukuki çerçevelerini, ve aralarındaki farkları ayrıntılı bir şekilde inceleyeceğiz.

Kıta Sahanlığı Tanımı

Kıta sahanlığı, bir kıyı devletinin karasularının ötesinde, deniz tabanı ve altındaki alanları kapsayan bölgedir. Kıta sahanlığı, genellikle kıyıdan denizin derinliklerine doğru uzanır ve kıta kenarı ile okyanus tabanı arasındaki geçişi oluşturur. Bu alan içinde, kıyı devleti deniz altı kaynaklarını araştırma ve işletme hakkına sahiptir.

Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) Tanımı

Münhasır Ekonomik Bölge (MEB), bir ülkenin kıyısından itibaren 200 deniz mili boyunca uzanan deniz alanını kapsar. Bu bölgede, kıyı devleti balıkçılık, enerji kaynakları ve diğer deniz altı zenginlikleri üzerinde egemen haklara sahiptir. MEB, 1982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (BMDHS) ile tanımlanmış ve uluslararası hukuk tarafından kabul edilmiştir.

Hukuki Çerçeve

Kıta Sahanlığı

Kıta sahanlığı kavramı, 1982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (BMDHS) ile ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Sözleşmeye göre, kıyı devletleri kıta sahanlığında bulunan doğal kaynaklar üzerinde egemen haklara sahiptir. Bu haklar, kıyıdan itibaren en az 200 deniz mili genişliğindeki bölgeyi kapsar ve bazı durumlarda bu mesafe, bilimsel kanıtlar doğrultusunda daha da genişletilebilir.

Münhasır Ekonomik Bölge (MEB)

MEB, yine BMDHS ile tanımlanmış olup, kıyı devletlerine deniz kaynaklarını kullanma hakkı tanır. MEB içinde, kıyı devleti balıkçılık, enerji kaynakları ve diğer deniz altı zenginlikleri üzerinde egemen haklara sahip olurken, diğer devletlerin de bu bölgede seyrüsefer serbestisi ve kablo döşeme gibi bazı hakları korunur.

Kıta Sahanlığı ve MEB Arasındaki Farklar

Kapsam ve Alan

• Kıta Sahanlığı: Deniz tabanı ve deniz altındaki kaynaklarla sınırlıdır. Kıyıdan itibaren genellikle 200 deniz mili genişliğinde olsa da, bilimsel kanıtlarla daha genişletilebilir.
• MEB: Deniz yüzeyi, su kütlesi ve deniz tabanı dahil olmak üzere daha geniş bir alanı kapsar. Kıyıdan itibaren 200 deniz mili genişliğinde sabit bir mesafeyi içerir.

Haklar ve Kullanım

• Kıta Sahanlığı: Kıyı devleti, deniz altındaki petrol, doğal gaz ve mineraller gibi kaynakları araştırma ve işletme hakkına sahiptir. Ancak su kütlesi üzerindeki haklar sınırlıdır.
• MEB: Kıyı devleti, balıkçılık, enerji üretimi ve diğer deniz kaynakları üzerinde geniş haklara sahiptir. Bu haklar, hem deniz tabanı hem de su kütlesini kapsar.

Uluslararası Haklar

• Kıta Sahanlığı: Diğer devletlerin seyrüsefer serbestisi ve kablo döşeme gibi hakları kıta sahanlığında geçerlidir.
• MEB: MEB içinde de diğer devletlerin seyrüsefer serbestisi ve kablo döşeme gibi hakları korunur, ancak kıyı devletinin ekonomik hakları daha geniştir.

Kıta sahanlığı ve Münhasır Ekonomik Bölge (MEB), kıyı devletlerinin deniz üzerindeki haklarını belirleyen önemli kavramlardır. Kıta sahanlığı, deniz tabanı ve altındaki kaynaklarla sınırlıyken, MEB daha geniş bir alanı kapsar ve hem deniz tabanı hem de su kütlesi üzerinde haklar tanır. Her iki kavram da deniz kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi ve uluslararası işbirliği için kritik öneme sahiptir.